Επιμέλεια: Ελβίρα Κρίθαρη

«Ποιος γ@μ@ει τις ευρωεκλογές;» Σε ελεύθερη απόδοση, το σποτ των Σουηδών Κομμουνιστών που έγινε «viral», καλεί τους ψηφοφόρους να κάνουν σεξ και να μην πάνε στα εκλογικά τους κέντρα.

Βλέποντας το διάγραμμα με τη συμμετοχή από το 1979, όταν έγιναν οι πρώτες ευρωεκλογές, μέχρι και το 2014, διαπιστώνει κανείς ότι το ΚΚ Σουηδίας παραβιάζει ανοιχτές θύρες. Σε κάθε εκλογική αναμέτρηση για την ανανέωση του Ευρωκοινοβουλίου μειώνεται διαρκώς η συμμετοχή.

Η διακύμανση της συμμετοχής στις ευρωεκλογές στις χώρες της Ε.Ε., από τις πρώτες ευρωεκλογές μέχρι και το 2014. Πηγή.

«Η αύξηση της αποχής έχει να κάνει και με την ένταξη νέων χωρών στις οποίες η ψηφοφορία δεν είναι υποχρεωτική», σημειώνει στο SOLOMON MAG o Πολυδεύκης Παπαδόπουλος, δημοσιογράφος και κοινωνιολόγος ευρωπαϊκών θεμάτων. Μας θυμίζει ότι το 1979, η προσέλευση στις κάλπες ήταν υποχρεωτική σε τρεις από τις χώρες της τότε ΕΟΚ (Ιταλία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο), οι οποίες αντιπροσώπευαν το 26% του ευρωπαϊκού εκλογικού σώματος.

Η ποσόστωση αυτή μειώθηκε κατά 5 μονάδες έπειτα από την άρση της υποχρεωτικής ψήφου στην Ιταλία στη δεκαετία του ’90, γεγονός που, σύμφωνα με τον κ. Παπαδόπουλο, ενδέχεται να συνέβαλε σημαντικά στην μείωση του γενικού ποσοστού συμμετοχής.
Σήμερα, η ψήφος είναι υποχρεωτική σε 5 μόλις χώρες (από τις 28), μία εκ των οποίων και η Ελλάδα, όπου η συμμετοχή, σαφώς μειωμένη στις μέρες μας, συγκριτικά με τη δεκαετία του ‘80, παραδοσιακά ξεπερνάει το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

H συμμετοχή των Ελλήνων στις ευρωεκλογές (μπλε χρώμα) διαχρονικά σε σύγκριση με τον μέσο όρο συμμετοχής στο σύνολο των χωρών της Ε.Ε. (σκούρο μπλε χρώμα). Πηγή.

Η Ανατολική Ευρώπη απέχει

Στα, εκ πρώτης όψεως, παράδοξα των ευρωεκλογών, ο κ. Παπαδόπουλος καταγράφει τα μεγάλα ποσοστά αποχής στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, που επιθυμούσαν διακαώς και πέτυχαν να μπουν στην Ε.Ε., κατά τις διαδοχικές της διευρύνσεις (2004, 2007 και 2013).
Κι όμως, δεν είναι τόσο περίεργο, εξηγεί ο ίδιος, αν σκεφτούμε ότι στις χώρες αυτές «η ψήφος δεν θεωρείται καθαγιασμένη», διότι εξακολουθεί να είναι ζωντανή η μνήμη των «σικέ εκλογών» του κομμουνιστικού παρελθόντος ενώ, επίσης, «είναι μεγάλη η ρευστότητα στο πολιτικό σκηνικό, κάτι που αποτρέπει την ισχυρή ταύτιση με συγκεκριμένα κόμματα».

Οι Βρυξέλλες είναι «μακριά»

Επιστρέφοντας στη γενική εικόνα της Ε.Ε., σύμφωνα με τον Στέφανο Λουκόπουλο, πολιτικό επιστήμονα και συνιδρυτή του Vouliwatch, αρκετός κόσμος έχει απογοητευτεί από την Ε.Ε. και συγκεκριμένα από το οικονομικό μοντέλο που ακολουθεί τις τελευταίες δύο περίπου δεκαετίες, με αποκορύφωμα τον χειρισμό κατά την πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση.

Ένα οικονομικό μοντέλο το οποίο, όπως σημειώνει ο ίδιος, «οδήγησε μεγάλο ποσοστό των Ευρωπαίων στην οικονομική ανασφάλεια, αύξησε, αντί να μειώσει, τις οικονομικές αποστάσεις ανάμεσα σε βορρά και νότο και δημιούργησε σημαντικές κοινωνικές ανισότητες. Με απλά λόγια, η στροφή από ένα κεϋνσιανό οικονομικό μοντέλο σε αυτό του “laissez-faire”, έχει επηρεάσει αρνητικά, όχι μόνο τις οικονομίες των κρατών μελών, αλλά και την αίσθηση ασφάλειας και κοινωνικής δικαιοσύνης που κάποτε παρείχε η Ε.Ε.».

Όπως εξηγεί ο Πολυδεύκης Παπαδόπουλος, «η εικόνα της Ε.Ε. με τα λόμπι συμφερόντων, από τα οποία μόλις το 15% έχει σχέση με οικολογικά ζητήματα ή ανθρώπινα και άλλου είδους δικαιώματα, τις “περιστρεφόμενες πόρτες” (σ.σ.: το γεγονός ότι στελέχη μεγάλων εταιρειών καταλαμβάνουν σημαντικά αξιώματα και τούμπαλιν) και την γραφειοκρατική λειτουργία, είναι απωθητική για τους πολίτες».

Τι γνωρίζετε για το Ευρωκοινοβούλιο;

Η πρωτοβουλία «Vouliwatch» δημιούργησε το YouVoteΕU, ένα πρόγραμμα συγχρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με στόχο να ενθαρρύνει τους πολίτες να ψηφίσουν στις επερχόμενες ευρωεκλογές.

Το πρόγραμμα, σημειώνει ο κ. Λουκόπουλος, «λειτουργεί και ως σύμβουλος ψήφου: μέσα από ένα κουίζ ο πολίτης μπορεί να δει με ποιους υποψήφιους ταιριάζει περισσότερο». Κάνοντάς το κουίζ, διαπιστώνει κανείς ότι τα ζητήματα που αποτελούν πεδίο αντιπαράθεσης στις Βρυξέλλες απέχουν πολύ από την προεκλογική σύγκρουση στην Ελλάδα, η οποία επικεντρώνεται στην εσωτερική ατζέντα. Ομοίως, σε όλες σχεδόν τις χώρες οι ψηφοφόροι κινούνται με κριτήριο, συνήθως, τα εθνικά τους πολιτικά θέματα.

Σε αυτό ίσως συμβάλει και η άγνοια για το ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. «Το επίπεδο ενημέρωσης των πολιτών σχετικά με τις αρμοδιότητες και το ρόλο του ΕΚ δεν μπορούμε να το εξάγουμε με ακρίβεια μέσα από το συγκεκριμένο πρόγραμμα, αλλά εμπειρικά και μόνο μπορώ να πω ότι, δυστυχώς, είναι αρκετά χαμηλό», σχολιάζει σχετικά ο κ. Λουκόπουλος.

Να ψηφίσει κανείς ή να μη ψηφίσει;

Αυτό που ίσως δεν ξέρει ο, κατά τη δημοσιογραφική αργκό, μέσος ψηφοφόρος, είναι ότι σταδιακά οι αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αυξάνονται. Όπως αναφέρει ο κ. Παπαδόπουλος, μπορεί το ΕΚ να μην έχει λόγο στις σημαντικές αποφάσεις (δημοσιονομική πολιτική, ασφάλεια και άμυνα κ.α.) αλλά «συναποφασίζει για το 85% περίπου της καθημερινότητάς μας».

Επίσης, εγκρίνει και τροποποιεί νομοθετικές προτάσεις και αποφασίζει για τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ζήτημα το οποίο έχει μεγάλη σημασία για τη γεφύρωση του διττού χάσματος: της αύξησης των ανισοτήτων εντός της Ευρώπης συνολικά και την διογκούμενη ανισότητα Βορρά – Νότου.

Τι μπορεί, όμως, να γίνει ώστε να παραβλέψουμε, ως πολίτες, το δαιδαλώδες και αρκετά αδιαφανές θεσμικό και λειτουργικό πλαίσιο της Ε.Ε. και να αγνοήσουμε τις «σειρήνες» της αποχής;

«Το θέμα είναι οι εκάστοτε ηγεσίες των κρατών – μελών να σταματήσουν να καρπώνονται τα επιτεύγματα και τα θετικά έργα της Ε.Ε. και να συμβάλλουν περισσότερο στην ενημέρωση των πολιτών σχετικά με το πόσο σημαντική είναι η Ένωση στην καθημερινότητά τους», απαντάει ο κ. Λουκόπουλος. Από την άλλη, προσθέτει, «η Ε.Ε., που σήμερα μοιάζει απόμακρη και περίπλοκη, θα πρέπει να κάνει σημαντικά βήματα προς τον περαιτέρω εκδημοκρατισμό των θεσμικών της οργάνων, την ενίσχυση της διαφάνειας, αλλά και την υιοθέτηση οικονομικών πολιτικών οι οποίες δεν θα τρομοκρατούν, αλλά θα παρέχουν ασφάλεια στον Ευρωπαίο πολίτη».

Βέβαια, η εκτίμηση όλων παραμένει ίδια: ένας στους δύο Ευρωπαίους μάλλον θα προτιμήσει ξανά «κάτι καλύτερο» αντί της ευρω – κάλπης, κατά τη νουθεσία των Σουηδών κομμουνιστών.

Ως μόνο «καμπανάκι» και κίνητρο για το αντίθετο, τη συμμετοχή δηλαδή στην εκλογική διαδικασία, θα μπορούσε να «λειτουργήσει» η διαφαινόμενη άνοδος της ξενοφοβικής ακροδεξιάς. Ακόμα μία πρόκληση για την κλυδωνιζόμενη Ε.Ε., αλλά κυρίως τους πολίτες που διαθέτουν ιστορική μνήμη.