Ο επτάχρονος Σάαντ ήρθε στην Ελλάδα από τη Συρία. Έφτασε στη Λέρο ένα χρόνο πριν, μαζί με την οικογένειά του. Στις 17 Ιουνίου, ο Σάαντ μου χάρισε μια ζωγραφιά που δεν πρέπει να ξεχάσω.

Βαλίτσες δεν είχε μαζί του, μόνο λίγα πράγματα· όσα δηλαδή μικρά, αλλά σημαντικά, κατάφερε να πάρει και να διασώσει από το μακρινό του ταξίδι. Από το 2015 έχουμε γνωρίσει πολλούς σαν κι εκείνον. Η ιστορία του μικρού Σάαντ, μαθητή του Κέντρου μη Τυπικής Εκπαίδευσης LEDU στη Λέρο, είναι τόσο ίδια και ταυτόχρονα τόσο διαφορετική από όλες τις άλλες ιστορίες που έχω γνωρίσει.

Ταξίδεψε μαζί με τα αδέλφια του μακριά από τη θηριωδία του πολέμου και τα κατάφερε. Κατάφερε να φτάσει σε μία χώρα που θα τον αγκάλιαζε, και θα τον άφηνε να κοιμηθεί ήσυχο τα βράδια. Και ποιος δε θα αγκάλιαζε ένα τέτοιο πλάσμα, ένα παιδί-ήρωα, που κατάφερε να φύγει και προσπαθεί καθημερινά να πετύχει τα όνειρά του;

Ο Σάαντ μιλά και καταλαβαίνει καλά τα ελληνικά. Είναι λίγα τα παιδιά στην ηλικία του που τα καταφέρνουν με το ελληνικό αλφάβητο, αλλά αυτός και οι αδελφές του τα καταφέρνουν άριστα σε όλες τις μαθητικές τους υποχρεώσεις.

Η μεγάλη του αδελφή θέλει να γίνει ιατρός. Θα ένιωθα πραγματικά τυχερή στα χέρια μιας τόσο υπεύθυνης και έξυπνης ιατρού, όπως αυτή που θα γίνει η αδελφή του. Και έχει όλα τα προσόντα για να τα καταφέρει· το μόνο που χρειάζεται είναι ένα ήσυχο μέρος για να διαβάσει.

Στην Ελλάδα βρήκε αυτό το μέρος και η οικογένειά της τη στηρίζει πολύ. Στη Συρία οι διακοπές ρεύματος δεν επέτρεπαν να διαβάσουν, ούτε αυτή ούτε τα αδέλφια της που αγαπούν τόσο το σχολείο.

Η μικρή του αδερφή είναι η καλύτερη μαθήτρια στο σχολείο, έχει εντυπωσιάσει τους πάντες με την επιμονή και τη διάθεσή της να μαθαίνει. Όταν η μητέρα της επισκέφθηκε το σχολείο μας για να ενημερωθεί για την πρόοδο των παιδιών της, όλοι δείχναμε περήφανοι και έκπληκτοι με τα κατορθώματα της μικρής της κόρης. Τότε εκείνη μου εκμυστηρεύτηκε… «Μόνο το σχολικό της τετράδιο πήρε μαζί, το αγαπούσε πάρα πολύ, δεν υπήρχε περίπτωση να το αφήσει πίσω».

Η κατάσταση σήμερα είναι πολύ διαφορετική από όταν η οικογένεια του Σάαντ έφτασε στην Ελλάδα. Πλέον, όλοι οι φίλοι και οι συνταξιδιώτες τους ακούνε δυσάρεστα νέα για τις λεγόμενες «εξόδους» από το πρόγραμμα στέγασης ESTIA. Οι νέες συνθήκες και τα νέα μέτρα αποτελούν για τους ταξιδευτές και τις οικογένειές τους μια πολύ δυσάρεστη και στρεσογόνα έκπληξη.

Πολλά φιλαράκια του Σάαντ κατέληξαν άστεγα αμέσως μετά την αναγνώρισή τους, ενώ αρκετές από τις οικογένειες αναζητούν εναλλακτικά σχέδια για το μέλλον. Οι πλατείες της Αθήνας γεμίζουν από άστεγες οικογένειες αναγνωρισμένων προσφύγων, και τα νέα που φτάνουν στο νησί είναι απογοητευτικά. Τι μπορεί να σκέφτεται ένα επτάχρονο μυαλό όταν έχει να διαχειριστεί τόσες πολλές πληροφορίες; Ο Σάαντ στα επτά του χρόνια θα έπρεπε να σκέφτεται τι θέλει να γίνει όταν μεγαλώσει· αυτός όμως προβληματίζεται για το πού και αν θα μεγαλώσει.

Αυτές τις φλύαρες και συγχυσμένες σκέψεις παρουσίασε ο μικρός ταξιδευτής μέσα από τη ζωγραφιά του. Ο χαμογελαστός στρατιώτης, πάνω σε ένα επιβλητικό τανκ, καθρέφτιζε το μυαλό του πρόωρα μεγαλωμένου Σάαντ.

Θα έλεγε κανείς πως, ύστερα από τόσα χρόνια εργασίας στο προσφυγικό, θα έπρεπε να είχαμε συνηθίσει να αντικρίζουμε παιδικές ζωγραφιές που αποτυπώνουν όλα όσα δεν αντέχουμε να δούμε.

Ζωγραφιές που απεικονίζουν ανθρώπους με σωσίβια σε απέραντες θάλασσες, στοιβαγμένες ψυχές σε σκισμένες βάρκες, και στρατιώτες που στοχεύουν αβίαστα τα παιδικά κεφαλάκια τους. Κι όμως, η συνείδηση δεν πρέπει να συνηθίζει τον ανθρώπινο πόνο, και πρέπει να διεκδικεί για τα όνειρα κάθε μικρού Σάαντ. Κάθε μικρό παιδί αξίζει οι ζωγραφιές του να είναι χαρούμενες, με σπιτάκια, δέντρα, κι ανέμελα παιδιά να μαζεύουν λουλούδια.

Στην ηλικία του, τέτοια εποχή, ετοιμάζαμε κάποιο ταξίδι με την οικογένειά μου και, αν αυτό διαρκούσε λίγο, εγώ στεναχωριόμουν και κάποιες φορές έκλαιγα. Ο Σάαντ προετοιμάζει κι εκείνος τώρα άλλο ένα ταξίδι με την οικογένειά του, όμως εκείνος θα ευχόταν αυτό να μη γίνει ποτέ, ή να κρατήσει μόνο μια στιγμή· μια τόση δα στιγμή που θα περάσει σαν αστραπή.

Η μετάπτωση στη διάθεση του μικρού μαθητή στο σχολείο, και της οικογένειάς του, είναι πλέον φανερή. Οι συζητήσεις περί αστεγίας και απορριπτικών αποφάσεων έχουν γίνει πια καθημερινότητα στο μεγάλο κύκλο του Σάαντ. Οι φίλοι τους, που μέχρι πρότινος ζούσαν στο γειτονικό κοντέινερ, είναι πλέον άστεγοι. Πρόσφυγες άστεγοι, χωρίς οικονομική ή κοινωνική βοήθεια, και όμως είναι οι τυχεροί. Οι άλλοι, οι άτυχοι γείτονες του Σάαντ, ετοιμάζονται για το ταξίδι του γυρισμού. Το ταξίδι όπου ο χαμογελαστός στρατιώτης της ζωγραφιάς έχει δύναμη να ζωντανέψει, ενώ το μεγάλο όχημα θα κάνει πλέον δυνατό θόρυβο, και δε θα αφήνει τα παιδιά να κοιμηθούν και να διαβάσουν.

Ενώ λοιπόν ταξίδεψε με κίνδυνο τη ζωή του, διασχίζοντας βουνά και θάλασσες, ο μικρός Σάαντ δεν αναγνωρίζεται ως πρόσφυγας. Ενώ άφησε πίσω όλους και όλα όσα αγαπά, ο Σάαντ δεν θεωρείται πρόσφυγας. Τι και αν η μαμά του μου εξομολογήθηκε πως η μεγάλη του αδελφή πήρε βιαστικά μαζί της στο ταξίδι μόνο το σχολικό της τετράδιο, αφήνοντας πίσω όλα τα άλλα υπάρχοντά της; Ο Σάαντ δεν είναι πρόσφυγας.

Τι και αν το χτες του Σάαντ δείχνει να στοιχειώνει το αύριο του, και να ζωντανεύει μέσα στην παιδική του ζωγραφιά; Ο Σάαντ δεν είναι πρόσφυγας, έτσι τους λένε…

Και όσο η κυβέρνηση καθησυχάζει για την μείωση του προσφυγικού πληθυσμού στα νησιά, παραθέτοντας στατιστικά που επαινούν το άξιο έργο της, εγώ αναρωτιέμαι.

Πού είναι σήμερα όλοι αυτοί οι αριθμοί και τι απεικονίζουν; Ξέρουν άραγε όλοι ότι αυτά τα στατιστικά είναι ψυχές; Αν είναι ψυχές, καθησυχαζόμαστε γιατί ξέρουμε ότι είναι ασφαλείς, ή γιατί η τουριστική βιτρίνα φαίνεται πιο καθαρή; Ποια κυβέρνηση, ποια χώρα, ποια πολιτική, ποιος άνθρωπος έχει το δικαίωμα να στερήσει τα όνειρα του Σάαντ;

Ο άστεγος πληθυσμός αυξάνεται, οι απορριπτικές πληθαίνουν. Και τα όνειρα του Σάαντ αντί να πλησιάζουν, απομακρύνονται.

*Άννα Μαρία Παλυβού, συντονίστρια του Κέντρου μη Τυπικής Εκπαίδευσης LEDU, της ΑΡΣΙΣ στη Λέρο.