Επιμέλεια & Μετάφραση: Ελβίρα Κρίθαρη

Μία πραγματική καπετάνισσα ενάντια στον «Καπετάνιο», είναι μία απλουστευμένη αναπαράσταση του τι συμβαίνει σήμερα στην Ιταλία. Από τη στιγμή που το πλοίο Sea Watch 3 εισήλθε στα ιταλικά χωρικά ύδατα, η χώρα χωρίστηκε στα δύο, σαν σε πεδίο μάχης.

Η 31χρονη Γερμανίδα που οδηγούσε το πλοίο, η Κάρολα Ρακέτε, έγινε άθελά της σύμβολο της αντίστασης στην ηγεμονία του Ματέο Σαλβίνι, του Ιταλού Υπ. Εσωτερικών και ηγέτη της δεξιάς Λέγκας. Του «Καπετάνιου», όπως τον αποκαλούν οι υποστηρικτές του.

Μία επικίνδυνη διάσωση

Στις 12 Ιουνίου 2019, το πλοίο Sea Watch 3 που ανήκει σε ΜΚΟ, έσωσε 52 μετανάστες που επέβαιναν σε φουσκωτή βάρκα προερχόμενη από τις ακτές της Λιβύης. Λίγο αργότερα, το πλήρωμά του εντόπισε ένα σκάφος του λιβυκού λιμενικού να πλησιάζει οπλισμένο και χωρίς εξοπλισμό διάσωσης. Από τη στιγμή εκείνη, το Sea Watch 3 χάραξε ρότα προς βορρά, αρνούμενο να αποβιβάσει τους επιζώντες στη Λιβύη. Η Λαμπεντούζα, ένα μικρό νησί της Ιταλίας απέναντι από την Αφρική, ήταν το πλησιέστερο ευρωπαϊκό σημείο για να αγκυροβολήσει.

Λίγες ημέρες πριν από τη διάσωση, η ιταλική κυβέρνηση είχε εισαγάγει ένα νέο διάταγμα με τίτλο «Security-bis». Σύμφωνα με αυτό, το Υπουργείο Εσωτερικών μπορεί να απαγορεύσει την διέλευση στα ιταλικά ύδατα σε όποιο πλοίο θεωρείται απειλή για την εθνική ασφάλεια. Είναι ένας τρόπος να αποθαρρυνθούν τα σκάφη διάσωσης που μεταφέρουν μετανάστες στην Ιταλία: τα πλοία κινδυνεύουν με κατάσχεση και οι ιδιοκτήτες τους με την επιβολή προστίμου μέχρι 50.000 ευρώ.

Το διάταγμα εκλήφθηκε ως κήρυξη πολέμου κατά των ΜΚΟ που σώζουν ζωές στη θάλασσα, ενώ δέχθηκε επικρίσεις και από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, διότι παρεμποδίζει την ανθρωπιστική βοήθεια. Αυτό είναι μόνο το πιο πρόσφατο μέτρο της πολιτικής δράσης του Ματέο Σαλβίνι: ο Υπουργός Εσωτερικών επαναλαμβάνει πάντα το σύνθημά του #portichiusi (κλειστά λιμάνια) και σκοπεύει να μειώσει όσο το δυνατόν περισσότερο τις αφίξεις μεταναστών στην Ιταλία, αδιαφορώντας για το πεπρωμένο που τους περιμένει. Αντ’ αυτού, προτείνει να μεταφέρουν τους ανθρώπους πίσω στη Λιβύη, μια χώρα που βρίσκεται σε χρόνιο εμφύλιο πόλεμο.

Για την πλοίαρχο, η είσοδος στα ιταλικά ύδατα θα σήμαινε όχι μόνο παραβίαση του νόμου, αλλά και άμεση πρόκληση προς τον Υπουργό. Ο Σαλβίνι έγραψε αρκετές φορές στο Twitter και δήλωσε σε κάθε συνέντευξη ότι οι 52 άνθρωποι δεν ήταν ευπρόσδεκτοι. Μετά από ημέρες αντιπαράθεσης και αιτήματα για ελλιμενισμό, η καπετάνισσα Κάρολα Ρακέτε, αποφάσισε να περάσει τη -νοητή- γραμμή στις 26 Ιουνίου και το πλοίο της πλησίασε τη Λαμπεντούζα.

Το εφιαλτικό ταξίδι δεν τελείωσε για τους μετανάστες: δώδεκα από αυτούς αποβιβάστηκαν από τις ιταλικές αρχές για ιατρικούς λόγους, αλλά οι υπόλοιποι 40 παρέμειναν στο πλοίο που έστεκε αρόδο.

Το Sea Watch 3 δεν είχε άδεια να δέσει και ο Mατέο Σαλβίνι δήλωσε ότι είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει δυνάμεις καταστολής για να το κρατήσει έξω. Προτροπές από την Ιταλία και την Ευρώπη να αφήσουν τους ανθρώπους να αποβιβαστούν, αγνοήθηκαν: ο Ευρωπαίος Επίτροπος για τη Μετανάστευση, Δημήτρης Αβραμόπουλος, ζήτησε μια άμεση λύση και αρκετοί Ιταλοί βουλευτές ανέβηκαν στο πλοίο για να δείξουν την αλληλεγγύη τους. Σύμφωνα με το πλήρωμα, η κατάσταση χειροτέρευε ώρα με την ώρα: οι άνθρωποι ήταν απελπισμένοι και υπήρχε πραγματικός κίνδυνος κάποιος να επιχειρήσει να αυτοκτονήσει ή να βουτήξει στο νερό.

Τη νύχτα της 28ης Ιουνίου, 16 ημέρες μετά τη διάσωση και 36 ώρες αφού το Sea Watch 3 παραβίασε τον ναυτικό αποκλεισμό, η καπετάνισσα Ρακέτε πήρε μια άλλη γενναία απόφαση. Οδήγησε το πλοίο στην αποβάθρα, παραβιάζοντας την απαγόρευση να δέσει. Ένα σκάφος των ιταλικών αρχών προσπάθησε να την αποτρέψει να δέσει και διεμβολίστηκε στην αποβάθρα: οι αξιωματικοί στο πλοίο διέτρεξαν κίνδυνο, αλλά δεν τραυματίστηκαν και η αγκύρωση του πλοίου ολοκληρώθηκε.

Η Κάρολα Ρακέτε συνελήφθη αμέσως και το Sea Watch 3 κατασχέθηκε από την ιταλική αστυνομία. Οι 40 άνθρωποι, ασφαλείς και υγιείς, μετέβησαν στο κέντρο ταυτοποίησης και θα μετεγκατασταθούν στη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Φινλανδία, την Πορτογαλία και το Λουξεμβούργο.

Νόμος εναντίον Νόμου

Ο Ιταλός εισαγγελέας Luigi Patronaggio έθεσε υπό έρευνα την Κάρολα Ρακέτε για «αντίσταση κατά της αρχής» και «αντίσταση ή βία σε πολεμικό πλοίο». Σε ξεχωριστή έρευνα, κατηγορείται επίσης για παροχή βοήθειας σε παράνομη μετανάστευση. Κινδυνεύει ακόμα να αντιμετωπίσει μια μακρά δίκη, ακόμα κι αν τελικά απορρίφθηκαν οι πρώτες δύο κατηγορίες και αφέθηκε ελεύθερη μετά από τέσσερις ημέρες κατ ‘οίκον περιορισμού. Η Ρακέτε πρόκειται πιθανότατα να απελαθεί από την Ιταλία μετά την τελευταία της ανάκριση, καθώς θεωρείται «κίνδυνος για την εθνική ασφάλεια» από τον Υπουργό Εσωτερικών.

Ο Nello Papandrea, νομικός με εξειδίκευση στο διεθνές δίκαιο, εξηγεί στο SOLOMON MAG γιατί η Ρακέτε έκανε τη σωστή επιλογή και δεν πρέπει να κριθεί ένοχη. «Το καθήκον να φέρνεις τους ανθρώπους σε ένα χώρο ασφαλείας είναι μια “απαλλακτική περίσταση” για τα εγκλήματα για τα οποία κατηγορείται».

Τη στιγμή της διάσωσης, η Λαμπεντούζα δεν ήταν το πλησιέστερο λιμάνι, αλλά ήταν ο εγγύτερος «ασφαλής τόπος». Σύμφωνα με τη σύμβαση SAR (Αμβούργο, 1979), «ασφαλής τόπος» είναι «όπου η σωτηρία των επιζώντων δεν απειλείται πλέον και όπου ικανοποιούνται οι βασικές ανθρώπινες ανάγκες». Κανένα λιμάνι στη Λιβύη δεν πληροί αυτή την προϋπόθεση αλλά ούτε και η Τυνησία είναι ένας αποδεκτός προορισμός για τους ανθρώπους που διασώθηκαν από το Sea Watch 3, καθώς δεν υπάρχει νομοθεσία για τους αιτούντες άσυλο.

Εάν οι μετανάστες είχαν οδηγηθεί σε άλλες χώρες αυτό θα σήμαινε παραβίαση του άρθρου 33 της Σύμβασης της Γενεύης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (1951): «κανείς δεν μπορεί να εκδιωχθεί ή να μεταφερθεί σε εδάφη όπου η ζωή ή η ελευθερία του θα απειληθούν» . Ακόμη και αν ο Matteo Salvini δηλώσει ότι έκλεισε τα ιταλικά λιμάνια για τους μετανάστες, δεν μπορεί να το κάνει σε όλες τις περιπτώσεις. «Κάθε κράτος ασκεί τη δική του κυριαρχία, αλλά σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο», λέει ο Papandrea.

Σύγχρονη Αντιγόνη ή πειρατής;

Αυτό που συνέβη στο λιμάνι της Λαμπεντούζα αντικατόπτριζε πιστά τα συναισθήματα ολόκληρης της Ιταλίας. Όταν το Sea Watch 3 έδεσε, κάποιοι χειροκρότησαν, άλλοι εκτόξευσαν προσβολές για την Καρόλα Ρακέτε και τους μετανάστες. Η Giorgia Linardi, εκπρόσωπος της Sea Watch, δήλωσε κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου ότι κάποιος φώναξε στην καπετάνισσα πως εύχεται να τη βιάσουν. Δημοσιογράφοι ανέφεραν πως τα μέλη του πληρώματος χαρακτηρίστηκαν «δολοφόνοι» και «διακινητές».

Αυτή η αδιανόητη επίθεση σε όσους εργάζονται για τη διάσωση ανθρώπων στη θάλασσα ενθαρρύνεται στην Ιταλία από πολλούς κυβερνητικούς αξιωματούχους, πρώτα απ ‘όλα τον Υπουργό Εσωτερικών. Ο Ματέο Σαλβίνι αποκαλούσε την Κάρολα Ρακέτε «εγωπαθή» και «κακομαθημένο πλουσιοκόριτσο», χαρακτηρίζοντας τα μέλη των ΜΚΟ «εγκληματίες», «πειρατές» ή «”θαλάσσια ταξιτζήδες». Η ρητορική του μίσους διαδόθηκε επίσης μέσω των κοινωνικών δικτύων: πολλοί χρήστες σχολίασαν τη σχετική ειδησεογραφία ζητώντας την καταστροφή του πλοίου και την φυλάκιση της καπετάνισσας.

Από την άλλη πλευρά της ιστορίας, η Κάρολα Ρακέτε δέχθηκε την ευγνωμοσύνη του κόσμου και αναδείχθηκε σε πρότυπο θάρρους. Η νεαρή γυναίκα, που είχε δουλέψει σε παγοθραυστικά στο Βόρειο Πόλο, ζήτησε συγνώμη από τους Ιταλούς αξιωματικούς για τη σύγκρουση μεταξύ των πλοίων. Αλλά δεν απολογήθηκε για το σπάσιμο των κανόνων, καθώς η ασφάλεια των ναυαγών ήταν απόλυτη προτεραιότητά της και δεν ήταν πλέον σε θέση να την εγγυηθεί.

Πολλοί Ιταλοί έδειξαν την υποστήριξή τους πριν και μετά την άφιξη στη Λαμπεντούζα: το hashtag #IoStoConCarola (Είμαι με την Carola) κατέκλυσε το Twitter και το Facebook και αρκετές διαφορετικές εκστρατείες συγκέντρωσης χρημάτων συγκέντρωσαν συνολικά περισσότερα από 400.000 ευρώ για να πληρωθούν τα νομικά έξοδα για την ΜΚΟ (το επίσημο crowdfunding ξεπέρασε τα 69.000 ευρώ).

Κάποιοι συνέκριναν την Κάρολα με την Αντιγόνη, την ηρωίδα της αρχαίας τραγωδίας του Σοφοκλή. Όπως κι εκείνη, η Γερμανίδα καπετάνισσα αψήφησε τους ανθρώπινους νόμους για χάρη ενός υψηλότερου: του σεβασμού για την ανθρώπινη ζωή. Η δράση της δεν είναι μόνο συμβολική. Ακολουθώντας το παράδειγμά της, το πλοίο ανθρωπιστικής βοήθειας Alex of Mediterranea, αμφισβήτησε το ναυτικό αποκλεισμό και αγκυροβόλησε στη Λαμπεντούζα στις 7 Ιουλίου. Το διάταγμα του Ματέο Σαλβίνι καταστρατηγήθηκε για δεύτερη συνεχόμενη φορά. Η διάσωση ανθρώπων στη θάλασσα δεν είναι ακόμα έγκλημα.